Το σατανικό σχέδιο της ορχιδέας Ophrys speculum….

..……ή γιατί κάποιες σφήκες ματαίως ασελγούν πάνω της.
Οι ορχιδέες είναι φυτά που ανήκουν στις οικογένεια Ορχιδίδες (orchidaceae).
(Για το πού οφείλουν το όνομα τους θα γίνει ξεχωριστό ποστ).
Εξελικτικά είναι μια σχετικά νέα οικογένεια φυτών με λουλούδια (αγγειόσπερμα φυτά) σε σχέση με άλλες οικογένειες φυτών, ίσως η νεότερη και πολυπληθέστερη (700 περίπου γένη και πάνω από 30.000 είδη).

Στην Ευρώπη ευδοκιμούν περί τα 350 είδη και στην Ελλάδα περί τα 190.
Αυτό σημαίνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των 30.000 ειδών ορχιδέας απαντώνται στις τροπικές περιοχές του πλανήτη.
Ναι, η βανίλια και το σαλέπι, είναι μερικά από τα προϊόντα που παράγονται από ορχιδέες (και αυτό θα αποτελέσει ξεχωριστό ποστ).
Ναι, το σερνικοβότανο, αυτό που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες για τον «έλεγχο» του φύλου των αγέννητων παιδιών τους, είναι ορχιδέα.
Σε αυτό το σημείωμα έχουμε μια πολύ εντυπωσιακή εκπρόσωπο της Οικογένειας Orchidaceae, από το γένος Ophrys, το οποίο θεωρείται ως το πιο σπουδαίο γένος ορχιδέας για την Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα την Ophrys speculum ή αλλιώς ορχιδέα-καθρέφτης.

Η Ophrys speculum είναι από τα πιο φαντασμαγορικά, θα έλεγα, είδη του γένους Ophrys με έναν πολύ εντυπωσιακό θυρεό γαλάζιο, γυαλιστερό περιτριγυρισμένο από παχιές σκουροκόκκινες ή ιώδεις τρίχες. Ανθίζει την άνοιξη (έχει τους λόγους της, θα το δούμε παρακάτω).
Το όνομα Ophrys προέρχεται από την ελληνική λέξη οφρύς δηλ. φρύδια και αναφέρεται στις πλούσιες τρίχες που έχει γύρω από τα πέταλα.

Οι ορχιδέες προκάλεσαν το ενδιαφέρον ειδικών και μη, όχι μόνο για τα μοναδικά τους άνθη, αλλά και για την ασυνήθιστη συμπεριφορά τους, που όμοια δεν υπάρχει σε καμία άλλη οικογένεια φυτών.

Για να γονιμοποιηθούν χρησιμοποιούν την σεξουαλική μίμηση και εξαπάτηση.
Το γένος Ophrys , που ανήκει και η ορχιδέα της φωτογραφίας μας,  το κάνει πιο εντυπωσιακά και πιο συστηματικά.
Έχουν μια πολύ ιδιάζουσα δομή στα άνθη τους, η οποία είναι προσαρμοσμένη στην επικονίαση αυτών από τα έντομα, αφού οι ορχιδέες δεν μπορούν να γονιμοποιηθούν από μόνες τους.

Το κατώτερο πέταλο του άνθους των (ονομάζεται γλωσσάριο) είναι πολύ μεγαλύτερο από τα άλλα πέταλα και έχει στο πίσω μέρος του ένα μακρύ πλήκτρο.
Το γλωσσάριο αυτό χρησιμοποιείται ως διάδρομος προσγείωσης των εντόμων.
Αλλά θα μου πείτε , γιατί να έρθουν τα έντομα και να προσγειωθούν σε ένα τέτοιο διάδρομο;
Οι ορχιδέες έχουν αναπτύξει ένα θαυμαστό μηχανισμό, όπου τα άνθη της και κυρίως το κατώτερο πέταλο –το γλωσσάριο, που λέγαμε- να ομοιάζει με έντομα και πιο συγκεκριμένα με την πλάτη κάποιων θηλυκών εντόμων (όπως μέλισσες , σφήκες κ.α.).
Στο χρώμα, στο σχήμα, ακόμη και στην υφή.
Και το πιο κουφό: ακόμη και στο άρωμα, εκκρίνοντας ειδικές φερομόνες προσέλκυσης των αντίστοιχων αρσενικών.
Φροντίζουν βέβαια πάντα να ανθίζουν την ίδια εποχή που εκκολάπτονται τα αρσενικά έντομα και είναι ενεργά για γονιμοποίηση, ΑΛΛΑ συγχρόνως τα θηλυκά δεν έχουν εμφανισθεί καλά ακόμη (σατανικό, ε;).

Σε αυτή τη διαδικασία δηλ. έχουμε ουσιαστικά τρεις ρόλους.
1. Αυτός που μιμείται (η ορχιδέα)
2. Ο δέκτης της μίμησης (το αρσενικό έντομο)
3. Ο οργανισμός που λαμβάνεται ως πρότυπο (το θηλυκό έντομο)
Ακόμη θα πρέπει να πούμε ότι κάθε ορχιδέα μιμείται ένα συγκεκριμένο έντομο. Δηλαδή κάθε είδος ορχιδέας έχει το δικό της επικονιαστή και κάθε έντομο επικονιαστής έχει τη δική του ορχιδέα.
Ακριβώς γι αυτό το λόγο έχουμε αυτά τα πολύ εντυπωσιακά άνθη και την μεγάλη ποικιλία ειδών από ορχιδέες.
Έτσι, με το να μιμούνται τις ιδιότητες των θηλυκών εντόμων, τα αρσενικά έντομα εξαπατούνται και έλκονται από αυτές.
Η έλξη αυτή βασίζεται περισσότερο στο οσφρητικό τους (οι φερομόνες που λέγαμε) παρά στο οπτικό τους ερέθισμα.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα αρσενικά αδυνατούν να ξεχωρίσουν τις ορχιδέες από τα θηλυκά έντομα και έτσι κατευθύνονται προς τα φυτά.
Μάλιστα, σε ταυτόχρονη παρουσία θηλυκών εντόμων και ανθέων ορχιδέας, τα αρσενικά έντομα προτιμούν την ορχιδέα.
Θα σκέφτονται: αυτή βολική μου φαίνεται, τόση ώρα που την παρατηρώ είναι ήσυχη και ακίνητη, ας πάω σε αυτή.
Αφού κάνουν τα ακατονόμαστα στην ορχιδέα, μετά πάνε και σε άλλη ορχιδέα , ξανακάνουν τα ακατονόμαστα , και σε άλλη και σε άλλη, έτσι τελικά αδυνατούν να ικανοποιήσουν τα θηλυκά έντομα όταν θα εμφανισθούν (φαντάζεστε πόσες φορές θα το έχουν κάνει και με πόσες ορχιδέες) και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα αρκετά θηλυκά έντομα να παραμένουν αγονιμοποίητα.

Και φυσικά, το μόνο που καταφέρνουν τα αρσενικά, είναι να μεταφέρουν τη γύρη από άνθος ορχιδέας σε άνθος ορχιδέας, αφού ενώ αυτά παλεύουν να ολοκληρώσουν το ηδονικό τους έργο πάνω στο άνθος της ορχιδέας , η γύρη προσκολλάται πάνω στο κεφάλι ή και στο σώμα του εντόμου, την οποία θα μεταφέρει σε άλλη ορχιδέα που θα πάει να την κανονίσει και αυτή.
Αυτό το γεγονός έχει επηρεάσει σημαντικά την αναπαραγωγική δραστηριότητα κάποιων εντόμων (συγκεκριμένα, κάποιο είδος σφήκας).

Ακόμη, οι ορχιδέες για να επιβιώσουν έχουν άμεση ανάγκη να συμβιώσουν με συμβιωτικούς μύκητες. Και αυτός είναι ο λόγος που δύσκολα μεταφυτεύονται.
Για να βλαστήσουν τα σπέρματα θα πρέπει να προσβληθούν από μύκητες του γένους rhizoctonia.
Οι μύκητες αυτοί, ζούνε στη ρίζα του φυτού, αναπτύσσονται μαζί με το φυτό, προσφέροντας στο φυτό απαραίτητα θρεπτικά συστατικά ενώ οι ορχιδέες προσφέρουν στους μύκητες το απαραίτητο υπόστρωμα για να αναπτυχθούν.
Αυτό έχει τη σημασία, ότι οι ορχιδέες είναι από τις ευάλωτες οικογένειες φυτών.
Γι αυτό, σε υποβαθμισμένα εδάφη όπου απουσιάζουν οι απαραίτητοι μύκητες τα πρώτα φυτά που εξαφανίζονται είναι οι ορχιδέες.

Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία τις προστατεύει, σε εφαρμογή στην Κοινότητα της Διεθνούς Σύμβασης CITES για το διεθνές εμπόριο των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση.
Γι αυτό απαγορεύεται αυστηρά να κόβετε άνθη ορχιδέας ή να βγάζετε βολβούς, ειδικά όταν πρόκειται για σπάνια ορχιδέα (θα το δούμε και στο ποστ με το σαλέπι αυτό).

Γιά όποιον ενδιαφέρεται για το θέμα Ορχιδέες, μπορεί να πατήσει το tag «Ορχιδέες».

Εκεί θα βρεί όλα τα σχετικά πόστ.

Αξίζει –και πολύ, μάλιστα- τον κόπο να επισκεφθείτε ένα εκπληκτικό σαιτ για τις ορχιδέες.
Είναι φτιαγμένο από έλληνα από τη Θεσσαλονίκη ( Zissis Antonopoulos), έχει κάνει πολλή και φοβερή δουλειά και έχει παρά πολύ πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Για μένα που δεν είμαι ειδικός στις ορχιδέες, ήταν και είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την ταυτοποίηση των ειδών ορχιδέας που βρίσκω.
Εδω: ΟΡΧΙΔΕΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ